Interview with Canan Tolon-İpek Duben
ROUNDTRIP ISTANBUL III
Borusan Sanat Galerisi
October-November 2000
Canan Tolon, İpek Aksüğür Duben, Barbara & Zafer Baran
Curator: Beral Madra
Catalogue Text
This is the third exhibition in the series of “Roundtrip Istanbul”, which aim to look into the life, work, sensitivity, consciousness and passions of the immigrant artist. The immigrant artist occasionally or frequently comes back to his/her home-country creating a vacuum during his/her absence and a nimbus during his/her emergence. One of the most substantial objectives of this investigation was to capture the climax of transformation in the work of the artist during the periods of absence or emergence. Thus, these exhibitions were born out of my curiosity which wanted to transmit to audiences. My position as a curator was fixed; I could only receive information and estimate their position in the immigrant condition. Here, one must consider that the immigrant condition is being defined from the position of a settled person. The settled people can only presuppose the experiences of this condition by comparing the conditions of settlement to immigration, of sitting to moving, of engagement to disengagement, of property to liberty, of leisure to strain, of convenience to danger. For the settled one the flux of information means change, permutation, novelty .The immigrant having acquired the ability to processing the waves of chaotic information, at the same time having acquired the ability of survival, is conspicuously creative. The information and change brought by the immigrant may create a turbulence in the life of the inhabitants. These exhibitions are supposed to serve this purpose; that is to exploit the tranquil position of the settled.
I played my role as a settled curator and built my dialogue with these artists through e-mail.
The project of Barbara and Zafer Baran consists of two parts. One of these is work done in the studio, and one work done in the field. The field work is rooted in their personal black-and-white documentary work and is focused on the simplest of natural elements: rocks and stones. These photographs are a kind of tribute to some cultures and civilisations that have paid respect to ancient rocks and even worshipped them. The studio work is more subjective. It is based on the rocks and stones the artists have collected on their documentary ‘expeditions’ to historical regions. These are the raw materials present in and around these sites and have the same age as the stones shaped by past cultures. The images they have produced on the basis of these small objects have the feel of X-rays, or sketches. In the process of being photographed the stones are transformed and decontextualised, and therefore perhaps become less tied to the present, more suggestive of a general flow of time. The title of each photograph has a code based on location and date. Previous black-and-white documentary projects include a series based on the post-Industrial Revolution landscape of Yorkshire, with its ruined mills and factories; and various projects in Turkey documenting human traces both old and new. A large series entitled Turkish Portraits was exhibited at the Photographers’ Gallery, London, in the late 1980s. This depicted people from various regions and-like the stones-portrayed the subjects clearly as individuals rooted in their own time and space, with clues to their histories around them.
This is an intricate work of collecting and displaying “memory” and of going into the roots of “landscape”. Ambiguously it is dealing with perpetuity, continuation, eternity which are conditions of “settlement” as opposed to mobility and shifting. Nature, here in the form of integral parts of landscape, indicates everything outside of the city , where the human movement is dramatically staged.
Nature shifts into the scene as the desirable common territory for moving and unmoving.
With her piece, called Nothing to Declare, Canan Tolon turns the gallery entrance into a flying-carpet store. Carpets, frozen in their flights, hover above the heads of the visitors, each carrying patches of live green grass. These ”cultivated” landscapes are out of reach, as tokens of a promised no man’s land, and will be left to die slowly in the course of the exhibition. Her aim is not only to make references to the selling-out of culture through cheapened replicas but also to make allusion to a place people imagine, and try to reach, in vain, where it is always greener than their neighbors’. In this piece the natural and the artificial are in conflict, and illustrate the clash between reality and imagination. The orient is demystified, scrutinized and left in the hands of those who chose to culturally enslave and self-orientalize with the hope of profiting from that folklore vision. Cultural and material exchange is implicated in parallel with territorial claims and the on going brain-drain. Borders are made more accessible when one has ”nothing to declare”. To stress the unnecessary difficulties some, more than others, encounter while going through borders, she intends to leave barriers standing chaotically in the middle of the gallery. They are dividers that further complicate access they force people into getting in a line and into doing what is required, in exchange for some consideration.
In this installation the conditions of human existence in the universal goal toward ever higher standards of living and greater economic power are examined through the models of standardized dreams and tools of restriction. The grass representing natural resources is displayed as a passive and diminishing agent within this march of accelerated progress. It aims to make people conscious about the responsibility for the direction, the pace and the obscure success of this march.
The work of Ipek Duben entitled The Book of Love is a piece consisting of a 50 page steel book and its presentation table in steel. The book contains the recordings of 100 cases of domestic violence and abuse which she collected from Turkish and American newspapers over a period of three years. I was deeply moved by the stories of the victims and the killers from different cultures and races whose love, fear, greed and despair had found expression in anger, hatred and revenge regardless of gender difference. Some killed, others shamed their loved ones or those they envied. The gap between reality and dreams was too great for them, it is less for others. In between there is a lot that people share; the right to live and the shame of transgression. The original texts of the 100 cases are hand-printed on the steel plates. In most cases the visual presentation of the text and image are manipulated in the processor both copying and printing. In each case the content of the text is kept intact. The rust on the steel and the original color of the newspaper are preserved.
This installation is deeply involved with the life of ordinary people. Duben asserts her position as an artist by looking at, observing and describing in detail the historiography of the nameless victims/criminals of economically, politically and culturally different modem/post-modem societies as juxtaposed in Turkey and the USA, and discloses remarkable analogies. This work strongly relates to the ideas of Michel Foucault: ”This turning of real lives into writing is no longer a procedure of heroization it functions as a procedure of objectification and subjection.” (*)
Beral Madra
*Michel Foucault, Discipline and Punish, Vintage Books, 1995, p.192
Katalog Metni
Bu sergi, “İstanbul Gidiş-Dönüş” dizisinin üçüncüsüdür. Göçebe sanatçıların yaşamlarına, çalışmalarına, duyarlılık, bilinç ve tutkularına bakmayı amaçlar. Göçebe sanatçı, yokluğu sırasında bir vakum, ortaya çıkışında bir nimbüs oluşturarak, zaman zaman ve sıklıkla kendi ülkesine geri döner. Araştırmanın en somut amacı, sanatçının bu yokluk ve ortaya çıkış dönemlerindeki dönüşümün doruğunu yakalamaktı. Böylece bu sergiler, izleyiciye iletmek istediğim merakımdan doğmuştur. Bir küratör olarak benim pozisyonum sabitti; ben yalnızca bilgi edinip göçebelik durumundaki konumlarını tahmin edebiliyordum. Burada, göçebelik durumunun yerleşik bir insanın konumundan hareketle tanımlandığını da düşünmek gerekir. Yerleşik insanlar bu durumu, yerleşikliğin koşullarını göçebeliğinkiyle, oturmanın koşullarını hareket halinde olmanınkiyle, bir işle uğraşmanın koşullarını uğraşmamanınkiyle, mülkiyet koşullarını özgürlüğünkiyle, serbestliğin koşullarını kısıtlanmışlığınkiyle, rahatlığın koşullarını tehlikenin koşullarıyla kıyaslayarak yalnızca deneyimleriyle tahminde bulunabilirler. Yerleşik olan için bilginin hareketi değişiklik, permütasyon, yenilik demektir. Kaotik bilgi dalgalarını işleme yeteneğini ve aynı zamanda hayatta kalma yeteneğini edinmiş olan göçebe açıkça yaratıcıdır. Göçebenin sunduğu bilgi ve değişiklik yerleşmişlerin yaşamında türbülans yaratabilir. Bu sergilerin bu amacı güttükleri, yani yerleşik olanın sakin konumunu sömürdüğü varsayılıyordu. Yerleşik bir küratör olarak rolümü oynadım ve sanatçılarla diyaloğumu elektronik posta yoluyla kurdum.
Zafer ve Barbara Baran’ın projesi iki bölümden oluşur. Bunlardan biri atölyede, diğeri ise arazide yapılmıştır. Arazide yapılmış olan, kişisel siyah beyaz belgesel çalışmada temellenir ve en basit doğal öğelerde, kayalar ve taşlar üzerinde odaklanır. Bu fotoğraflar, yaşlı kayalara saygı duyan, hatta onlara tapan bazı kültür ve uygarlıkları bir anlamda över. Atölye çalışması daha özneldir. Sanatçıların, tarihsel bölgelere yaptıkları ‘keşif yolculuklarında’ topladıkları kaya ve taşlara dayanır. Bunlar, bu bölgeler ve çevrelerinde bulunan hammaddeler ve eski kültürlerce biçimlendirilmiş taşlarla yaşıttırlar. Bu küçük nesneler üzerine kurdukları imgeler, ışın ya da eskiz hissini verirler. Fotoğraflama sürecinde taşlar dönüştürülmüş ve bağlamsızlaştırılmıştır ve böylece belki de günümüze daha az bağlantılı ve zamanın genel akışını daha fazla ima eder hale getirilmişlerdir. Her fotoğrafın adı, yer ve tarihine göre bir kod içerir. Siyah beyaz belgesel projeler, harabe değirmenleri ve fabrikalarıyla Yorkshire’ın Endüstri Devrimi sonrası görünümüne dayanan bir diziyi ve Türkiye’de hem yeni hem eski insan izlerini belgeleyen çeşitli projeleri içerir. ‘Türk Portreler’ adını taşıyan büyük bir dizi, 1980’lerin sonunda Londra’da Photographers’ Gallery’de sergilenmişti. Bu sergi, çeşitli bölgelerden insanları betimlemekte ve nesnelerini, açıkça tıpkı taşlar gibi, çevrelerinde tarihlerine ait ipuçlarıyla kendi zaman ve mekânlarında köklenmiş bireyler olarak resimlemekteydi. Bu, “belleği” toplama ve sergilemenin ve “peyzaj”ın köklerine inmenin karışık bir biçimidir. Belirsiz biçimde, mobilite ve kaymaya karşı “yerleşikliğin” koşulu olan ebediyet, süreklilik, sonsuzlukla uğraşmaktadır. Burada peyzajın ayrılmaz parçası görünümdeki doğa, insan hareketliliğinin dramatik biçimde sahnelendiği kentin dışında kalan her şeyi belirtir. Doğa, hareketlilik ve hareketsizliğin arzulanan ortak bölgesi olarak sahneye girer.
“Nothing to Declare” adlı yapıtıyla Canan Tolon, galerinin girişini bir uçan halı dükkanına dönüştürdü. Uçarken dondurulmuş halılar taze yeşil çimen öbekleri taşıyarak ziyaretçilerinin başlarının üstünde salınırlar. “Yetiştirilmiş” bu peyzaj, vaadedilmiş sahipsiz ülkenin nişanları gibi kolun erişemeyeceği uzaklıktadır ve sergi süresince yavaş yavaş ölmeye terkedilecektir. Sanatçının amacı yalnızca kültürün ucuzlamış replikalarla tükenip gitmesine atıfta bulunmak değil, aynı zamanda insanların hayal ettikleri ve ümitsizce ulaşmaya çalıştıkları, komşularınınkinden daha yeşil olan yerlere imada bulunmaktır. Bu yapıtta doğal olan ve yapay olan çelişir, gerçekle düşsel olanın arasındaki çatışmayı betimler. Doğu mistisizmden arındırılmış, incelenip, folklörün bakışından yararlanmak için kendilerini kültürel olarak esirleştiren ve oryantalleştirenlerin ellerine bırakılmıştır. Kültürel ve maddi takas arasında bölgesel talepler ve beyin göçüne paralel olarak bağlantı kurulmuştur. “Beyan edecek” bir şey olmadığında sınırlar daha kolay geçilebilirdir. Sınırları geçerken bazılarının diğerlerinden daha fazla maruz kaldıkları gereksiz zorlukları vurgulamak için sanatçı, bariyerleri galerinin orta yerinde karmaşık biçimde bırakmıştır. Bunlar, ulaşımı daha da karmaşıklaştıran bölücülerdir; insanları, bir parça değerlendirme için sıraya girmeye ve gerekeni yapmaya zorlarlar. Bu enstalasyonda insan varlığının, daha yüksek yaşam standardına ve daha yüksek ekonomik güce doğru evrensel hedefinin koşulları, standartlaştırılmış düşler ve kısıtlama araçları modelleriyle incelenmektedir. Doğal kaynakları temsil eden çimen, bu hızlandırılan gelişmenin gidişatında edilgen ve sönüp giden ajan olarak gösterilir. İnsanların, bu gidişatın yönü, hızı ve çapraşık başarısındaki sorumluluklarının bilincine varmalarını sağlamayı hedefler.
İpek Duben’in “The Book of Love” adlı yapıtı 50 sayfalık çelik bir kitaptan ve çelik sunum masasından oluşmaktadır. Kitap, üç yıl boyunca Türk ve Amerikan gazetelerinden topladığı 100 aile içi şiddet ve taciz vakasının kayıtlarını içerir. Cinsiyetleri ne olursa olsun aşkları, korku, hırs ve çaresizlikleri ifadesini öfke, nefret ve intikamda bulan, farklı kültür ve ırklardan gelen kurban ve katillerin hikâyeleri beni çok etkiledi. Bazıları sevdiklerinden utanmış ya da imrendiklerini öldürmüş. Gerçeklikle düşler arasındaki uçurum bazıları için çok geniş bazıları içinse çok dardı. O arada insanların paylaştıkları çok şey vardır; yaşama hakkı ve günah işlemenin utancı. 100 vakanın orijinalleri çelik plakalar üzerine elle basılmıştır. Çoğunda metin ve imgelerin görsel sunumuna kopyalama ve baskı sürecinde müdahale edilmiştir. Her vakada metnin içeriği bozulmamıştır. Çeliğin üzerindeki pas ve gazetenin orijinal rengi korunmuştur.
Bu enstalasyon sıradan insanların yaşamlarına derinlemesine girmiştir. Duben, Türkiye ve A.B.D.’de yanyana geldikleri gibi ekonomik, siyasal ve kültürel olarak farklı modern/postmodern toplumlardan gelen isimsiz kurbanların/suçuların tarihçesine ayrıntılı olarak bakıp, onları gözlemleyip betimleyerek sanatçı olarak kendi konumunu ortaya koymakta ve önemli benzerlikleri ortaya çıkarmaktadır. Bu yapıt, Michel Foucault’nun düşüncelerine yakından bağlantılıdır: “Gerçek yaşamların yazıya dönüşmesi artık bir kahramanlaştırma süreci değildir. Bir nesnelleştirme ve tabi olma işlemi olarak çalışır.” (*)
* Michel Foucault, Discipline and Punish, Vintage Books, 1995, s. 192.
Basın Bülteni
Istanbul Gidiş-Dönüş III
Borusan Sanat Galerisi
Borusan Sanat Galerisi 2000-2001 sanat mevsimini Istanbul Gidiş-Dönüş sergi dizisinin üçüncüsüyle açıyor.
Türkiye dışında yaşayan sanatçılarımızın yapıtlarının, etkinliklerinin ve düşüncelerinin ve tanıtılması amacına yönelik olarak iki yıldır Beral Madra’nın küratörlüğünde düzenlenen Istanbul-Gidiş Dönüş sergilerine Melek Mazıcı, Fatih Aydoğdu, Şükran Moral, Ergin Çavuşoğlu, Cem Aydoğan, Azade Köker, Osman, Şükran Aziz, Ahmet Oran gibi sanatçılar davet edildi.
Bu yıl bu sergiye San Fransisco ve Istanbul’da yaşayan Canan Tolon, New York ve Istanbul’da yaşayan İpek Aksüğür Düben, Londra’da yaşayan Zafer ve Barbara Baran davet edildiler. Sanatçılar, Borusan Sanat Galerisi için özel işler üreterek gerçekleştiriyor, sergiyi.
Türkiye’nin modern ve post-modern sanat dönemlerinde sanatçılar çeşitli nedenlerle başka ülkelere geçici ya da sürekli olarak gittiler. Geçmişte siyasal nedenlerle gidenlerin durumu bir “sürgün” ya da “sığınma” niteliği içerirken, kültürel ve pratik nedenlerle gidenler, günümüzde sanat üretiminin olmazsa olmaz bir parçası olan “göçebelik” özelliğini taşıyor. Her durumda “başka” ülkeye yerleşen sanatçının yapıtlarının arkasında kendi kültürü ile o ülkenin kültürü arasındaki bir bireşimin izleri sürülebilir. Günümüzde sanatçıların ülkeler arasında gidip-gelmesi iş dünyasının küresel devinimine koşut özellikler göstermektedir. Dünyanın her yerinde açılan çokkültürlü sergiler bu sanatçıların geçici buluşma alanlarına dönüşmüştür. Yapıtlar ise kaçınılmaz olarak “taşınabilir” özelliklere sahiptir.
Borusan Sanat Galerisi, sanat ortamına önemli bir katkı olacağına inanarak üç sergide Türkiye’li sanatçıların izini sürüyor ve onların yapıtlarını kataloglarla belgeliyor.
1983’de Berkley Üniversitesi Mimarlık Bölümü’nü bitiren Canan Tolon 1992’de Uluslararsı Istanbul Bienali’ne katıldı, 1991-97 arasında Istanbul ve Ankara Galeri Nev’de , yine 90’lı yıllarda California ve San Fransisco’da çok sayıda kişisel sergi açtı.
Tolon’un yapıtlarında mimari ve doğa yanyana ve karşı karşıya var olur. Sanatçı, resimlerinde ve yerleştirmelerinde organik maddeler (toprak, çim, yağ, balmumu) ve sanayi malzemeleri (cam, çelik, tual bezi) kullanmaktadır. Tolon’un yapıtlarında iki süreç izlenir:
Birincisi, mimarlık eğitiminden gelen bir ilgiyle mekanın “yapısal” özellikler taşıyan nesnelerle farklı bir bakış açısını gündeme getirmek üzere yeniden mekanlaştırılması; İkincisi, doğanın bir bellek ve kaçınılmaz gerçek olarak galeri mekanında yeniden üretilmesi.
İpek Aksüğür Düben New York-Istanbul arasında sık gidiş gelişler yapan, yalnız resimleri ve yerleştirmeleriyle değil, kuramsal çalışmaları, yazarlığı ve eğitimciliği ile tanınan bir sanatçı. 1963’de Atlanta’da Felsefe ve sanat eğitimi aldıktan sonra, Chicago Üniversitesi’nde Siyaset Bilimi okudu. 1971-72’de New York’da Art Students League’de, 1972-76’da The New York School for Drawing, Painting and Sculpture’da eğitim gördü. 1984’de MSÜ’de Sanat Eleştirisi ve Sanat Tarihi doktorası yaptı.
Sanatçı, 1979’dan bu yana Istanbul, Ankara, New Jersey, California, New York’da kişisel sergiler açtı, 1980’den bu yana Istanbul, Ankara, New York, Rotterdam, Viyana’da grup sergilerine katıldı. ABD’de çeşitli sanat okullarında, BÜ ve YTÜ’de sanat dersleri verdi.
İpek Aksüğür Düben’in sanat üretiminde ağırlıklı olarak “kadın kimliği” irdelemelerine dayanan dışavurumcu resimler ve desenler, fotograf kullanılarak gerçekleştirilmiş düzenlemeler yer almaktadır. Düben, 1998-99’da “Aşk Oyunu” başlıklı bir zar oyunu gerçekleştirmiştir. Bu sergide Duben’in, 50 adet çelik kitaptan oluşan bir heykeli izlenecek. Üç yıl boyunca Türkiye ve ABD’deki gazetelerden derlenen 100 şiddet ve iğfal olayı bu heykelin içeriğini oluşturuyor.
DGSA’da Grafik Tasarımı, Goldsmith College’de Fotograf ve Görsel İletişim eğitimi alan Zafer Baran 1978’den bu yana Londra’da yaşıyor. 1981’de Goldsmith College’de grafik tasarımı eğitimi görmüş olan Barbara Baran ile yaşamını birleştirdikten sonra iki sanatçının üretimleri arasında English National Opera için ürettikleri posterler ve 1999’da İngiltere Posta İdaresi’nin teknoloji, sanat ve keşifleri konu alan pul dizisi için ürettikleri Fox Talbot dizisi yer almaktadır. Baranlar ortak çalışmalarında fotografın kimyasal işlem özelliğini öne çıkarıyor ve kendine özgü soyutlama biçimlerini değerlendiriyorlar. Ortak çalışma, teknik ve estetik sorunların birlikte çözümüne dayanıyor, ancak grafik amaçlı çalışmalarda Zafer Baran öne çıkarken, mimari fotograflarda Barbara Baran’ın çizgisi belirginleşiyor.
